Γράφει ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος
Παιδιά μου, καλή σας μέρα! Πώς σας βρίσκω σήμερα; Χάρηκα για τη συμμετοχή σας στο προηγούμενο μάθημα, παρόλο που περίμενα να σηκωθούν περισσότερα χέρια. Αλλά, ας είναι… Σήμερα ανοίγουμε το βιβλίο μας στο κεφάλαιο «Διασκευές»!
Charles Aznavour, La bohème
Στίχοι: Jacques Plante / Μουσική: Charles Aznavour (La bohème, 1965)
Άννα Βίσση, Ξέχασέ με
Στίχοι: Γιάννης Πάριος (Άννα Βίσση, 1981)
Ως γνωστόν, είναι στη φύση του ανθρώπου, όταν θαυμάζει κάτι, να θέλει να το κάνει δικό του, είτε αρπάζοντάς το, είτε προσπαθώντας να το οικειοποιηθεί με πιο θεμιτά μέσα. Κάπως έτσι δε γίνεται και με τα τραγούδια;
Σήμερα θα περιοριστούμε σε εκείνα που εξελληνίζονται με νόμιμες διαδικασίες. Τελευταία μάλιστα, η μόδα των «διασκευών» -ιδίως από τη γαλλική και την ιταλική γλώσσα- φαίνεται να έχει επανέλθει στα ελληνικά μουσικά πράγματα. Όμως, κατά πόσο οι περισσότερες από αυτές τις διασκευές γίνονται με αγνές προθέσεις;
Πολύ συχνά φτάνουμε στο σημείο ν’ακούμε αγαπημένα μας ξένα τραγούδια επενδυμένα με ελληνικούς στίχους που όχι μόνο δεν μπορούν να συναγωνιστούν αυτούς του πρωτοτύπου, αλλά δεν μπορούν να σταθούν ούτε από μόνοι τους. Σολοικισμοί, διατυπωτικές συμβάσεις (τύπου «ποιητική αδεία») και άψυχα παραγεμίσματα, λέξεις δίπλα-δίπλα, ίσα να χωράνε πάνω στη μελωδία… Είναι προφανές ότι αυτού του είδους οι διασκευές γίνονται με προχειρότητα και χωρίς την ειλικρίνεια στην οποία σε αναγκάζει η αγάπη προς το πρωτότυπο. Έτσι, ως ακροατής εύλογα θα αναρωτηθείς: ποιος ο λόγος;
Patricia Kaas, Les hommes qui passent
Στίχοι: Didier Barbelivien / Μουσική: François Bernheim (Scène de vie, 1990)
Χάρις Αλεξίου, Οι άντρες περνούν, μαμά
Στίχοι: Χάρις Αλεξίου (Οδός Νεφέλης 88, 1995)
Τα τραγούδια, ως ζωντανοί οργανισμοί που είναι, έχουν τη γέννησή τους και το μεγάλωμά τους. Και ποια είναι κατά κύριο λόγο τα τραγούδια που διασκευάζονται τελευταία; Μα τα καλοζωισμένα βεβαίως. Αυτά που έτυχαν μεγάλης αποδοχής και εμπορικής επιτυχίας. Μήπως λοιπόν αυτή την επιτυχία ενδιαφέρονται να αναπαραγάγουν ορισμένοι διασκευαστές; Μα ακόμη και έτσι να είναι, πώς μπορείς να αναπαραγάγεις ένα αποτέλεσμα όταν δε σέβεσαι τα συστατικά της αρχικής συνταγής; Άλλωστε τα τραγούδια δεν πετυχαίνουν μόνο χάρη στη μουσική τους!
Ας σκεφτούμε λίγο από τι αποτελείται ένα τραγούδι… Πρωτίστως, από τους στίχους και τη μουσική του (όπου μουσική = μελωδία, ρυθμός και αρμονία). Σ’ αυτά τα δομικά στοιχεία έρχονται να προστεθούν η ερμηνεία του τραγουδιστή και η ενορχήστρωση. Κι αν δούμε πάλι το τραγούδι σαν έναν ζωντανό οργανισμό, τότε τα δύο πρώτα στοιχεία (στίχοι-μουσική) αποτελούν τη γυμνή του σιλουέτα, ενώ τα υπόλοιπα δύο (ερμηνεία-ενορχήστρωση) αποτελούν το ένδυμα που θα φορέσει για να παρουσιαστεί μπροστά στον κόσμο. (Σημειωτέον: κάθε εποχή έχει τη μόδα της και όσον αφορά τις ερμηνείες και τις ενορχηστρώσεις.)
Céline Dion, Pour que tu m’ aimes encore
Στίχοι / Μουσική: Jean-Jacques Goldman (D’eux, 1995)
Έλενα Παπαρίζου, Αν εσύ μ’ αγαπάς
Στίχοι: Γιάννης Δόξας (Φως, 2007)
Αυτά λοιπόν είναι τα στοιχεία ενός οποιουδήποτε τραγουδιού που μπορεί να μας γοητεύει, μπορεί και όχι. Για να μπούμε, όμως, στη διαδικασία να διασκευάσουμε ένα ξένο τραγούδι, να το προσκαλέσουμε δηλαδή στη γλώσσα μας και κατά συνέπεια στον κόσμο μας, αν είμαστε ειλικρινείς, ξεκινάμε με την προϋπόθεση ότι οφείλουμε να σεβαστούμε όλα τα συστατικά του στοιχεία. Τουλάχιστον τον θεμέλιο συνδυασμό στίχων-μουσικής.
Εκ παραδόσεως, με δύο τρόπους μπορούμε να προσεγγίσουμε δημιουργικά μία διασκευή: ή που θα προσπαθήσουμε να μεταγράψουμε στα Ελληνικά το περιεχόμενο των στίχων του πρωτότυπου τραγουδιού, ή που θα δημιουργήσουμε διαφορετικούς στίχους οι οποίοι θα εξυπηρετούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αν όχι το γράμμα του πρωτοτύπου σ’ αυτή την περίπτωση, τουλάχιστον το πνεύμα της μουσικής του. Ο πρώτος τρόπος έχει τις δυσκολίες του, αλλά σε κρατάει κοντά στο πρωτότυπο, άρα και στην ουσία του τραγουδιού που αγαπήθηκε από τους πρώτους του ακροατές. Ο δεύτερος τρόπος είναι εξίσου επιτρεπτός, αλλά ακριβώς επειδή φαντάζει πιο εύκολος, είναι παράλληλα και αυτός που οδηγεί τις περισσότερες φορές στην προχειρότητα…
Lara Fabian, Je t’aime
Στίχοι: Lara Fabian / Μουσική: Rick Allison (Pure, 1997)
Ελευθερία Αρβανιτάκη, Πες μου
Στίχοι: Νίκος Μωραΐτης (Και τα μάτια κι η καρδιά, 2008)
Τα βίντεο που σας παρέθεσα εδώ είναι ενδεικτικά καλών και κακών διασκευών μέσα στα χρόνια. Τα συμπεράσματα, δικά σας… Περιμένω, όπως κάθε φορά, τις σκέψεις σας και τα ερωτήματά σας. Για το επόμενο μάθημα, σας έχω ετοιμάσει μία εκτενή λίστα με διασκευές γαλλόφωνων τραγουδιών.
Δραστηριότητες:
- Κατεβάστε δωρεάν από εδώ το λογισμικό Radio Fr Solo το οποίο συγκεντρώνει μία μεγάλη γκάμα γαλλόφωνων ραδιοφωνικών σταθμών, και σας επιτρέπει να τους ακούτε χωρίς να χρειάζεται να περιηγείστε κάθε φορά στις ιστοσελίδες τους.
- Rendez-vous με το γαλλόφωνο και ιταλικό τραγούδι όπως το περιδιαβαίνει κάθε βράδυ ο Βασίλης Σταυρόπουλος, από Δευτέρα έως Παρασκευή,
